کاربرد دستگاه های اسپکتروسکوپی در فرودگاه ها، شناسایی مواد مخدر

فرودگاه ها نقش مهمی در تامین امنیت کشورها، مسافران و محموله ها دارند. یکی از راه هایی که قاچاقچیان انواع مخدر برای فرستادن محموله هایی که غیر قانونی خود استفاده می کنند، فرودگاه ها هستند. اما امروز شاهد پیشرفت های شگرفی در زمینه تجهیزات امنیتی و آزمایشگاهی هستیم. به همین دلیل هیچ ماده غیرقانونی که از کشور خارج یا به آن وارد می شود، از چشم ماموران امنیتی به دور نخواهد ماند. انواع تجهیزات اسپکتروسکوپی یا طیف سنجی تخصصی به کمک ماموران آمده است، با استفاده از این دستگاه ها نه تنها می توان وجود مواد مخدر را تشخیص داد بلکه با اتصال آن به کتابخانه های جامع دارویی و مواد اعتیاد آور نوع آن ها مشخص کرد.  

 نگاهی کوتاه به دستگاه ها و روش های اسپکتروسکوپی 

اساس طیف سنجی برهمکنش بین نمونه ماده و امواج نور با طول موج و انرژی های مختلف است. به طور کلی نور با فرکانسی مشخص به ماده تابیده می شود. مقداری از این نور به وسیله نمونه جذب می شود. بخشی از نور که جذب نمی شود یا در برخی روش ها بازتاب نور به دتکتور دستگاه می رسد. در نهایت اطلاعات طیفی از ساختار شیمیایی نمونه با استفاده از انواع دستگاه های طیف سنجی به دست می آید که با تحلیل و بررسی آن ها می توان به نوع نمونه، غلظت، خلوص و … دست پیدا کرد. 

روش های متعددی برای اسپکتروسکوپی معرفی شده اند. هرکدام از این روش ها مزایا و نتایج خاصی را ارائه می دهند و با کنار هم قرار دادن آن ها ساختار شیمیایی و خواص نمونه ماده به دست می آید. انوع مختلف دستگاه های اسپکتروسکوپی شامل ایکس ری، اسپکتروفوتومتر فرابنفش-مرئی، طیف سنج FT-IR و AT-IR، طیف سنج رامان، دستگاه جذب اتمی، دستگاه نشر اتمی، XPS یا اسپکتروفتومتر ایکس ری فوتوالکترون، طیف سنجی جرمی GC-MS و … است. این دستگاه ها از فروشگاه های معتبر تجهیزات آزمایشگاهی مانند وبسایت رویان ایران قابل خریداری است. البته نوع های مخصوص فرودگاهی دستگاه های ایکس ری که دارای ریل نیز هستند توسط شرکت هایی خاص تولید می شوند و با تجهیزات آزمایشگاهی متفاوت اند. 

در فرودگاه ها عمدتا از طیف سنجی UV، FT-IR و کروماتوگرافی گازی-جرمی استفاده می شود. این روش ها برای مواد مخدر نتیجه قطعی و سریع تری را به ماموران امنیت ارائه می دهند. با اتصال این دستگاه ها به کتابخانه های ساختارهای شیمیایی شناخته شده، دیگر نیازی به تحلیل نتایج نیست. به همین دلیل است که ماموران به راحتی با قرار دادن مقدار کمی از نمونه مشکوک داخل دستگاه می توانند در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه نوع ماده را تشخیص دهند. 

چگونگی استفاده از دستگاه های طیف سنجی برای شناسایی داروها و مواد اعتیادآور

انواع روش های اسپکتروسکوپی با تابش نور با طول موجی معین (هر کدام از دستگاه ها محدوده خاصی از طول موج را پوشش می دهند.) به نمونه ماده مشکوک که می  تواند جامد یا مایع باشد، برهمکنش ها یا تغییراتی را در ساختار نمونه ایجاد می کند. این تغییرات شامل افزایش یا کاهش طول پیوندها، جذب مقداری نور، بازتاب بخشی از نور تابیده شده با ماده، ایجاد سایه ماده روی صفحه ای دیگر و … هستند. 

اولین دستگاه شناسایی همان دستگاه X-ray است که حتما در ورود به فرودگاه با آن مواجه شده اید. با استفاده از تابش ایکس ری می توان انواع سلاح های سرد، اجسام خطرآفرین و بسته های مشکوک داخل کیف و چمدان مسافران قابل مشاهده است. 

درصورتی که در تصاویر اشعه ایکس مورد مشکوکی دیده شد، مامور چمدان را باز می کند و تجهیزات مسافر و شئ مشکوک را بررسی می کند. 

در موارد خاص که مامور بازرسی به مورد مشکوک و نامشخصی برخورد می کند، نمونه از ماده را به کارشناسان آزمایشگاه های مستقر در فرودگاه می دهند تا با استفاده از سایر دستگاه ها نوع ماده راه شناسایی کنند. 

دستگاه طیف سنجی FT-IR

یکی از رایج ترین و ساده ترین دستگاه های اسپکتروسکوپی است که نور مادون قرمز به ماده می تابد و پیوندهای گروه های عاملی به ارتعاش در می آید و طیف ماده مشکوک روی صفحه نمایش داده می شود. از طریق این طیف که مانند اثر انگشت مواد است، مامور آزمایشگاه نوع ماده مخدر را شناسایی می کند. 

دستگاه طیف سنجی رامان

این روش هم تقریبا مشابه FT-IR است. اما مزیت آن این است که تمام حالت های ماده شامل مایع، جامد، صفحه مات و … با کمک رامان قابل شناسایی است. 

دستگاه طیف سنجی GC-Mass

دستگاه کروماتوگرافی گازی با طیف سنج جرمی بسیار دقیق می تواند نوع ماده را تشخیص دهد. برای آنالیز با این دستگاه تنها مقدار بسیار کمی از نمونه کافی است. 

مزایای استفاده از دستگاه های اسپکتروفتومتری در مراکز مبادله مرزی پست و فرودگاه ها 

به کارگیری دستگاه های اسپکتروسکوپی در فرودگاه ها، مرزها، گمرک، مراکز مبادلات پستی به ماموان امنیت این امکان را می دهد که با خطای بسیار پایین تمام محموله ها را بررسی کنند تا حدالامکان هیچ گونه مواد مخدری وارد یا خارج نشود. 

بسیاری از این دستگاه ها قابل حمل بوده و با کمک آن ها می توان خطرات بالقوه را با دقت و سریع شناسایی کرد. 

از طرفی برای استفاده از این دستگاه ها نیاز به حداقل آموزش وجود دارد. بنابراین پرسنلی که آشنایی کافی با تجهیزات آزمایشگاهی ندارند هم می توانند به راحتی از این دستگاه ها استفاده کنند. 

از آنجا که مقامات حفظ امنیت این دستگاه ها را کتابخانه های بزرگ جهانی به صورت آنلاین متصل می کنند، به راحتی می توان مواد شناسایی و حتی در برخی موارد مبداء آن ماده اعتیادآور به خصوص را شناسایی کرد. 

در نهایت؛

استفاده از دستگاه های اسپکتروفتومتری در امنیت مرزها، فرودگاه ها و مبارزه با قاچاق مواد مخدر تحولی بزرگ ایجاد کرده اند. با استفاده صحیح از این تجهیزات می توان به سرعت و دقت مواد مخدر و داروها را شناسایی کرد و از ورود و خروج آن ها ممانعت به عمل آورد. همچینی به توجه به این که ماموران دیگر لازم نیس تماس مستقیمی (بوییدن یا چشیدن) با مواد مشکوک داشته باشند، در حفظ سلامت آن ها نیز تاثیر بسزایی دارد. در آینده و با پیشرفت بیشتر این دستگاه ها قطعا استفاده از آن ها ساده تر و سریع تر خواهد شد.